Het bedenken van een plot voor een fantasyroman kan net zo overweldigend zijn als aan de rand van een magisch bos staan en je afvragen welke weg je moet inslaan. Duik je erin en hoop je op het beste? Of pak je een kaart, stippel je je route uit en houd je voor de zekerheid een zwaard bij de hand?
Ik ga heel eerlijk zijn: ik doe zelf vaak het tweede en ik stippel een route uit terwijl ik schrijf. En tijdens die route neem ik vaak heel veel zijweggetjes die nergens naartoe leiden, waardoor ik die later weer moet wissen en vervangen voor iets anders. Ik merk dat het schrijven een heel persoonlijk proces is, die voor elke schrijver anders is.
Er zijn grofweg twee soorten schrijvers: pantsers en plotters, zoals Stephen King het zo mooi zegt. Je bent vaak net wat meer van het een, of wat meer van het ander. Ik ben meer een pantser dan een plotter, maar vandaag wil ik het met je hebben over het uitstippelen van de route, zoals plotters doen. Dat kan je al schrijvende doen, of van tevoren. Ik zou je het laatste willen adviseren, ook al werkt dat persoonlijk voor mij minder goed.
Het uitwerken van een plot geeft je verhaal richting. Het helpt alle belangrijke momenten (verraad, gevechten, romantische spanning) met een doel te laten landen in plaats van dat ze zonder resultaat blijven hangen. Ik leg ik je uit hoe je een fantasyplot uitwerkt, je momentum behoudt en daadwerkelijk het einde haalt zonder halverwege uitgeput te raken. Laten we beginnen.
Complexe werelden hebben structuur nodig. Je magische rijken, politieke intriges en oude profetieën kunnen lezers gemakkelijk overweldigen als ze niet zorgvuldig zijn georganiseerd. Fantasylezers verwachten diepgang. Ze willen epische wendingen, gelaagde personages en rijke thema’s, die gemakkelijker te realiseren zijn met een solide plan.
Zoals gezegd bespaart plotten tijd (je hoeft ten slotte niet al die zijweggetjes die je inslaat te verwijderen of anders vorm te geven). Met een duidelijke structuur voorkom je doelloze hoofdstukken, doodlopende subplots en de gevreesde ‘middendip’. Dat betekent niet dat je elk detail tot in de puntjes moet uitwerken. Beschouw je plot als een skelet: het houdt alles bij elkaar, maar kan groeien en veranderen naarmate je verhaal zich ontwikkelt.
Deze flexibiliteit is essentieel om te leren hoe je een fantasyroman kunt plotten zonder je creativiteit te verliezen.
Checklist:
- Ik weet wat het belangrijkste doel van mijn hoofdpersoon is en wat er op het spel staat.
- Ik heb een plotstructuur gekozen die past bij de omvang en het tempo van mijn verhaal.
- Ik begrijp de basisregels en grenzen van mijn wereld.
- Ik heb besloten hoe gedetailleerd ik mijn schets wil hebben. Bij mij is dit bijvoorbeeld vrij vaag. Ik heb een duidelijke richting van waar ik naartoe wil, maar ik weet vaak niet precies hoe ik er ga komen.
Vraag jezelf af wat de kern van je verhaal is
Is het een verhaal over wraak, liefde of zelfontdekking? Ik schrijf zelf vanuit meerdere personages, maar voor elk personage probeer ik de kern van zijn of haar verhaal vast te stellen. Zelf werk ik graag met externe en interne plots. Neem Gendel. Dat is een keizer uit mijn boek De Verdwenen Prinsen. Hij heeft twee plots:
- Extern plot: Gendel probeert de vrede te bewaken tussen zijn koninkrijken, die in oorlog dreigen te geraken.
- Intern plot: Gendel maakt zich zorgen dat zijn zoon niet capabel genoeg is om hem op te volgen als keizer.
Als het er steeds meer op lijkt dat de koninkrijken met elkaar de strijd aan gaan (het externe plot), dan heeft dat natuurlijk gevolgen voor zijn relatie met zijn zoon (het interne plot). Juist als er meer druk op hem komt te staan, gaat hij meer malen over zijn zoon. Zou zijn zoon een vergelijkbare druk aan kunnen als keizer? Dat is een hele belangrijke vraag voor Gendel, die nog nadrukkelijker naar de oppervlakte komt als hij zelf onder druk komt te staan.
Daarnaast denk ik ook na over de kern van alle verhaallijnen in zijn geheel, maar als ik daar nu meer over vertel, ga ik een van mijn vele bekende zijweggetjes in die niet essentieel zijn voor deze blog, dus daar ga ik nu even niet op in.
Wat is de hook van je verhaal?
Voorbeeld: Stel dat je kernidee een opstand tegen een tirannieke tovenaar is. Van hieruit kun je details toevoegen: Wie leidt de opstand? Wat is het uiteindelijke doel van de tovenaar? Waarom is dit het moment voor een revolutie?
Checklist:
- Mijn verhaalidee heeft een duidelijke emotionele of thematische kern.
- Ik kan het uitgangspunt in één zin samenvatten.
- Ik weet welke vraag of hook lezers zal aanspreken.
- Ik heb een genre/subgenre gekozen dat aansluit bij mijn idee.
- Ik heb een globaal idee voor wie dit verhaal bedoeld is [doelgroep].
Kies een plotstructuur
Als je leert hoe je een fantasyroman structureert, kan het begrijpen van populaire kaders zoals de heldenreis of de driedelige structuur helpen om het proces te vereenvoudigen.
Populaire fantasyplotstructuren:
De heldenreis
Deze structuur is perfect voor epische zoektochten en volgt een held die zijn gewone wereld verlaat, beproevingen ondergaat en getransformeerd terugkeert. Lees meer over de heldenreis.
De driedelige structuur
Deze klassieke benadering verdeelt je verhaal in opzet, conflict en oplossing. Het is geweldig voor schrijvers die de voorkeur geven aan duidelijke mijlpalen. Lees meer over de driedelige structuur.
De zevenpuntsverhaalstructuur
Een flexibel raamwerk dat zich richt op belangrijke keerpunten, waaronder de hook, het middenpunt en de oplossing. Het is een fijne, heldere structuur die bekend is onder schrijvers. Ik vind het altijd leuk om te zien hoeveel verhalen in deze structuur vallen. Lees meer over de zevenpuntsverhaalstructuur
Checklist:
- Ik heb onderzoek gedaan naar de belangrijkste plotstructuren (Hero’s Journey, Three-Act, Seven-Point)
- Ik begrijp de belangrijkste momenten van de door mij gekozen structuur (bijv. midpoint, climax, inciting incident)
- Ik heb mijn structuur afgestemd op de ontwikkeling van mijn personage.
- Ik heb vastgesteld waar belangrijke onthullingen of plotwendingen zullen plaatsvinden.
- Ik weet hoe elke akte of fase spanning opbouwt en de inzet verhoogt.
Breng de belangrijkste plotpunten in kaart
Met de structuur van een fantasyroman in gedachten is het tijd om de belangrijkste plotpunten van je verhaal in kaart te brengen. Ik geef je een concreet voorbeeld aan de hand van een (simpele) verhaalstructuur:
De aanleiding: wat zet de reis van je hoofdpersoon in gang?Voorbeeld: een jonge smid ontdekt dat hij de uitverkorene is nadat hij een magische aanval heeft overleefd.
De eerste drempel: het moment waarop je hoofdpersoon het onbekende betreedt.
Voorbeeld: de smid verlaat zijn dorp om een oude mentor te zoeken.
Middenpunt-onthulling: een baanbrekende ontdekking of wending.
Voorbeeld: de mentor werkt in het geheim voor de schurk.
Climax: de grote strijd, confrontatie of het keerpunt.
Voorbeeld: de smid neemt het op tegen de tovenaar in een episch duel.
Ontknoping: los alle losse eindjes op en geef een hint over de toekomst.
Voorbeeld: de smid keert voorgoed veranderd terug naar huis om alles weer op te bouwen.
Checklist verhaalelementen:
- Ik heb mijn aanleiding geïdentificeerd.
- Ik weet wat mijn eerste drempel/point of no return is.
- Ik heb mijn midpoint-onthulling of plotwending gepland.
- Ik heb mijn climax-confrontatie ontworpen.
- Ik begrijp hoe mijn verhaal zal eindigen.
- Elk verhaalelement sluit logisch aan op het volgende.
- Ik heb ruimte gelaten voor karakterontwikkeling tussen de verhaalelementen.
Belangrijke manieren om je wereld de plot te laten sturen
Unieke uitdagingen: gebruik de omgeving om je personages op de proef te stellen. Een wrede woestijn, eindeloze stormen of magische woestenijen kunnen moeilijke keuzes afdwingen.
Voorbeeld 1: in een koninkrijk dat wordt geregeerd door eeuwige winter, wordt de zoektocht naar warmte een strijd om te overleven.
Culturele spanningen: politiek, tradities en vooroordelen kunnen conflicten aanwakkeren.
Voorbeeld 2: Het gebruik van magie door een held gaat ten koste van zijn herinneringen.
Magie met hoge inzet: magie met beperkingen of gevolgen voegt urgentie toe.
Vragen die je jezelf kunt stellen:
- Wat is de belangrijkste bron van spanning in je wereld?
- Hoe daagt de wereld je personages uit?
- Welke mysteries of geheimen zorgen voor intriges?
Checklist wereldgedreven plotintegratie:
- De unieke uitdagingen van mijn wereld creëren plotobstakels.
- Culturele spanningen zorgen voor betekenisvolle conflicten.
- Mijn magische systeem heeft beperkingen die zorgen voor spanning.
- Omgevingsuitdagingen stellen mijn personages op de proef.
- Oude mysteries sturen de acties van personages.
- Politieke structuren beïnvloeden de plot
- Mijn wereld voelt als een personage in het verhaal
- Voor meer informatie over het creëren van meeslepende settings, zie Hoe creëer je een uniek magisch systeem (met voorbeelden)
Werk je personages uit
Je plot is zo goed als de personages die het voortstuwen. Zorg ervoor dat je hoofdpersoon duidelijke doelen, motivaties en tekortkomingen heeft die zijn reis vormgeven.
Tips voor een personagegedreven plot:
- Geef je hoofdpersoon iets te verliezen (inzet!) en iets te winnen (groei!).
- Creëer multidimensionale schurken die geloven dat ze de held van hun eigen verhaal zijn.
- Gebruik bijpersonages om je hoofdpersoon op verrassende manieren uit te dagen of te ondersteunen.
Checklist karakterontwikkeling:
- Mijn hoofdpersoon heeft een duidelijke, sterke motivatie.
- Ik weet wat de grootste tekortkoming van mijn hoofdpersoon is die hij moet overwinnen.
- Mijn antagonist heeft begrijpelijke motivaties.
- Bijfiguren vervullen specifieke functies in het plot.
- Elk personage heeft iets belangrijks te verliezen.
- De doelen van de personages zorgen voor natuurlijke conflicten.
- Karakterontwikkeling stuurt de voortgang van het plot
Veelgemaakte fouten in het plot van fantasyromans die je moet vermijden
- Te laat of te vroeg beginnen
De fout: je verhaal beginnen nadat de actie al is begonnen, of te veel tijd besteden aan de ‘gewone wereld’ voordat er iets interessants gebeurt.
Voorbeeld uit Harry Potter (want ja, dat is een bekend verhaal, altijd makkelijk om als voorbeeld te pakken): stel je voor dat het eerste boek was begonnen met Harry die al op Zweinstein zat, waarbij zijn ellendige leven bij de Dursleys werd overgeslagen. Dan zouden we het cruciale contrast verliezen dat Zweinstein zo magisch maakt. Omgekeerd, als Rowling drie hoofdstukken had besteed aan het beschrijven van Harry’s dagelijkse routine voordat zijn brief van Zweinstein arriveerde, zouden lezers hun interesse verliezen.
Hoe dit te verhelpen: Begin met je hoofdpersoon in zijn gewone wereld, maar introduceer al vroeg spanning of hints van verandering. Geef lezers net genoeg normaal om te begrijpen wat je personage achterlaat.
- De gevreesde ‘middendip’
De fout: het momentum verliezen in Act 2, waar je verhaal doelloos of repetitief aanvoelt. Personages dwalen rond zonder duidelijke doelen, of obstakels voelen willekeurig aan.
Voorbeeld uit Harry Potter: als Harry het midden van het boek alleen maar lessen had gevolgd zonder het mysterie van de Steen der Wijzen dat hem vooruit dreef, zou het verhaal zijn vastgelopen. In plaats daarvan dient elk obstakel (de driekoppige hond, de trol, de zwerkbalwedstrijden) het grotere plot.
Hoe dit te verhelpen: Geef je hoofdpersoon duidelijke, escalerende doelen gedurende het midden. Elk obstakel moet hen iets nieuws leren of de inzet verhogen.
- Te veel verhaallijnen introduceren (ik maak mezelf hier schuldig aan, ik heb veel personages moeten verwijderen en nog ben ik bang dat ik lezers overweldig)
De fout: zoveel subplots, personages en conflicten toevoegen dat lezers uit het oog verliezen wat belangrijk is.
Voorbeeld uit Harry Potter: Rowling had subplots kunnen toevoegen over Harry’s uitgebreide familie, gedetailleerde achtergrondverhalen voor elke Hogwarts-student en meerdere romantische driehoeksverhoudingen. In plaats daarvan concentreerde ze zich op het kernmysterie en verwerkte ze net genoeg subplots (Harry’s vriendschap met Ron en Hermelien, zijn rivaliteit met Draco) om diepgang toe te voegen zonder verwarring te zaaien.
Hoe dit te verhelpen: elk subplot moet ofwel je hoofdplot vooruithelpen of je hoofdpersoon ontwikkelen. Als het geen van deze doelen dient, schrap het dan.
- De regels van je wereld negeren
De fout: Magische of fantastische regels vaststellen en deze vervolgens overtreden wanneer dat je plot uitkomt.
Voorbeeld uit Harry Potter: als Harry tijdens de laatste confrontatie plotseling het vermogen had ontwikkeld om zonder bezemsteel te vliegen, zou dat als valsspelen hebben gevoeld. Rowling stelde duidelijke regels op over magie en hield zich daaraan, waardoor Harry’s overwinningen verdiend aanvoelden.
Hoe dit te verhelpen: maak een apart document waarin je je magische systeem, politieke structuren en natuurwetten documenteert. Raadpleeg deze regelmatig om consistentie te waarborgen.
- Zwakke inzet en motivatie
De fout: De doelen van je hoofdpersoon voelen triviaal aan, of de gevolgen van mislukking zijn niet duidelijk genoeg om echte spanning te creëren.
Voorbeeld uit Harry Potter: als het enige gevolg van de terugkeer van Voldemort was dat Harry misschien in de problemen zou komen op school, zou de inzet belachelijk laag zijn. In plaats daarvan maakte Rowling duidelijk dat mislukking de dood voor Harry en tirannie voor de tovenaarswereld betekende.
Hoe dit te verhelpen: Zorg ervoor dat je hoofdpersoon iets persoonlijks en belangrijks te verliezen heeft. De inzet moet gedurende het verhaal escaleren.
- Deus ex machina-oplossingen
De fout: conflicten oplossen door handige toevalligheden, nieuwe krachten die uit het niets verschijnen of personages die plotseling dingen weten die ze niet zouden moeten weten.
Voorbeeld uit Harry Potter: als Harry Quirrell had verslagen omdat er zomaar een nieuwe spreuk in zijn hoofd opkwam, zou dat goedkoop hebben aangevoeld. In plaats daarvan zorgde de liefde van zijn moeder – die al vroeg in het verhaal werd geïntroduceerd – voor de bescherming die hij nodig had.
Hoe dit te verhelpen: plant de kiemen van je oplossing vroeg in het verhaal. Elke oplossing moet achteraf gezien onvermijdelijk lijken.
Tips om flexibel te blijven bij het uitwerken van je fantasyroman
- Maak een beknopte schets: concentreer je op belangrijke momenten, zoals de aanleiding of de climax, maar laat voldoende ruimte over om het verhaal organisch te laten groeien. Beschouw je schets als een leidraad, niet als een regelboek.
- Herzie regelmatig: bekijk na elke versie je schets opnieuw om te zien wat wel en niet werkt. Soms kan een scène die je tijdens de planningsfase geweldig vond, niet meer passen in het verhaal, en dat is oké. Je kan ook je verhaal in een keer uitschrijven en daarna mogelijk zaken herzien, maar de kans dat je wat meer moet herzien is dan aanwezig.
- Schrap je favorieten: wees meedogenloos bij het schrappen van scènes, personages of subplots die niet meer passen. Als het verhaal er niet beter van wordt, is het tijd om het los te laten.
- Laat personages de leiding nemen: als de beslissingen van een personage hen in een andere richting leiden dan je had gepland, volg ze dan. Organische keuzes van personages leiden vaak tot boeiendere verhalen dan strikt vasthouden aan je schets.
- Vertrouw op het proces: schrijven is rommelig, maar die rommel leidt vaak tot briljante resultaten. Wees niet bang voor omwegen – ze kunnen je naar een betere plek brengen dan je je had voorgesteld.
- Onthoud dat flexibiliteit (zoals het aanbrengen van wijzigingen in de oorspronkelijke structuur van je fantasyroman) niet betekent dat je je verhaal opgeeft. Het betekent dat je het laat evolueren terwijl je trouw blijft aan de kern ervan. Hoe dit te verhelpen: Plant de kiemen van je oplossing vroeg in het verhaal. Elke oplossing moet achteraf gezien onvermijdelijk lijken.
Klaar om je fantasyroman te schrijven?
Het uitwerken van een plot hoeft niet overweldigend te zijn. Met de juiste hulpmiddelen kun je het scène voor scène opsplitsen en iets bouwen dat echt werkt.
Of je nu de Hero’s Journey gebruikt of je eigen structuur maakt, een duidelijk overzicht houd je gefocust en helpt het verhaal op koers te blijven. Heel veel succes gewenst!